ᠬᠠᠭᠤᠴᠢᠨ ᠬᠦᠦ-ᠳ᠋᠊᠂ ᠨᠠᠴᠤᠭᠳᠣᠷᠵᠢХуучин хүү-Д.Нацагдорж Huuchin huu-D.Natsagdorj ᠨᠠᠢᠷᠠᠭᠤᠯᠤᠯ ᠥᠭᠦᠯᠡᠯᠭᠡ

   ᠬᠥᠳ᠋ᠠᠬᠡ ᠶ᠋ᠢᠨ ᠪᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠳ᠋ᠠᠯ ᠱᠠᠯᠳ᠋ᠠᠷ ᠪᠣᠯᠳ᠋ᠠᠷ ᠂ ᠴᠠᠬ᠍ ᠦᠨ ᠣᠯᠠᠷ᠍ᠢᠯ ᠣᠷᠣᠭ᠎ᠠ ᠪᠣᠰᠠᠠᠠᠭ᠎ᠠ ᠂ ᠡᠯᠠᠰᠣ ᠲᠠᠢ ᠱᠠᠩᠳ᠋ᠠ᠂ ᠪᠣᠳ᠋ᠠ ᠲᠠᠢ ᠴᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠳ᠋ᠠᠮ  ᠢ ᠲᠠᠭᠠᠵᠣ ᠂ ᠬᠠᠶᠠ ᠨ᠍ᠢᠬᠡ ᠬᠠᠷ᠎ᠠ ᠬᠡᠷ ᠡᠴᠠ ᠣᠳ᠋ᠣᠭ᠎ᠠ  ᠰᠤᠭᠤᠨᠠᠭᠯᠠᠨ᠎ᠠ᠃ ᠲᠦᠷᠪᠠᠨ ᠵᠦᠭ ᠴᠠᠪ ᠴᠠᠯᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠨ ᠦ᠍ᠢᠣᠠᠠᠠᠠᠷ ᠲᠠᠢ ᠂ ᠴᠠᠭᠠᠨ ᠣᠨᠢᠶᠠᠷ ᠲᠣᠨᠣᠨ᠎ᠠ ᠃ ᠵᠣᠨ  ᠦ ᠯᠦᠭᠬᠢᠮ᠎ᠡ ᠬᠠᠯᠠᠭᠣᠨ ᠂ ᠢᠰᠠᠬᠡᠢ ᠬᠡᠷ  ᠢ ᠰ᠍ᠢᠷᠠᠵᠣ ᠂ ᠮᠠᠯᠴ᠍ᠢᠨ ᠬᠥᠮᠣᠨ  ᠦ ᠰᠠᠣᠠᠬᠢᠯ  ᠢ ᠪᠣᠬᠢᠨᠢᠳ᠋ᠣᠭᠣᠯᠣᠨ᠎ᠠ ᠃

   ᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠯ ᠦᠨ ᠬᠠᠶᠠᠭ᠎ᠠ ᠪᠠᠷ ᠦᠬᠡᠷ ᠦᠨ ᠪᠠᠭᠠᠰᠣ ᠦᠷᠬᠥᠯᠵ᠍ᠢᠯᠠᠵᠠᠢ ᠃ ᠡᠬᠥᠪᠠᠷ ᠲᠠᠬᠥᠪᠠᠷ ᠬᠡᠳ᠋ᠣᠨ ᠲᠣᠭᠣᠯ ᠣᠭᠣᠳ᠋ᠣᠩᠨ᠋ᠠᠨ ᠲᠠᠪᠬᠢᠨ᠎ᠠ ᠃ ᠬᠥᠯ ᠳᠦ ᠣᠷᠣᠠᠠᠣ ᠡᠴᠠ ᠠᠪᠣᠭᠠᠣᠨ ᠦᠰᠣ ᠴᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠠᠠᠣ ᠵᠢ ᠬᠥᠷᠳ᠋ᠠᠯ᠎ᠠ ᠨ᠍ᠢᠬᠡ ᠭᠣᠣᠯ  ᠢ ᠥᠭᠰᠥᠨ ᠣᠷᠣᠭᠣᠳ᠋ᠠᠨ ᠨᠠᠬᠥᠵᠣ ᠂ ᠨ᠍ᠢᠬᠡ ᠬᠣᠣᠠᠳ᠋ᠣᠬ᠍  ᠢ ᠡᠷᠬᠢᠨ ᠲᠣᠭᠣᠷ᠍ᠢᠨ ᠨᠣᠳ᠋ᠣᠠᠠᠯᠠᠠᠠᠰᠠᠭᠠᠷ  ᠡᠨᠡ ᠬᠦ᠌ ᠶ᠍ᠢᠷᠳ᠋᠍ᠢᠠᠴᠣ ᠵᠢ ᠡᠴᠣᠰᠯᠠᠨ᠎ᠠ ᠃ ᠭᠠᠪᠵᠣ ᠵᠠᠮᠪᠠᠯ ᠬᠣ᠍ᠢ᠍ᠢᠮᠣᠷ ᠰᠠᠭᠣᠵᠣ ᠪᠣᠷᠠᠠᠠᠨ ᠨᠣᠮ ᠬᠡᠵᠣ ᠪᠣᠷᠣᠭᠣ ᠵᠦᠪ ᠴᠠᠯᠴ᠍ᠢᠠᠠᠣ ᠪᠠ ᠵᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠰᠠᠩ ᠨᠠᠮᠵ᠍ᠢᠯ ᠭᠠᠳ᠋ᠠᠨ᠎ᠠ ᠡᠴᠠ ᠢᠷᠠᠵᠣ ᠬᠠᠣᠯᠢ ᠶᠣᠰᠣ ᠬᠡᠵᠣ ᠬᠣᠳ᠋ᠠᠯ ᠦᠨᠡᠨ ᠶᠠᠷ᠍ᠢᠠᠠᠣ ᠵᠢ ᠰᠣᠨᠣᠰᠤᠭᠰᠠᠭᠠᠷ ᠂ ᠡᠳ᠋ᠣᠷ ᠰᠠᠷ᠎ᠠ ᠵᠢ ᠣᠯᠠᠷ᠍ᠢᠭᠣᠯᠣᠨ᠎ᠠ ᠃ ᠲᠠᠷᠳ᠋ᠠᠬᠡ ᠠᠭᠣᠯᠠ ᠵᠢ ᠦᠩᠬᠡᠷᠠᠪᠠᠯ ᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠯ ᠦᠬᠡᠢ ᠬᠡᠵᠣ ᠪᠣᠳ᠋ᠣᠵᠣ᠂ ᠲᠩᠷᠢ ᠶ᠋ᠢᠨ ᠬᠠᠶᠠᠭᠠᠨ ᠡᠴᠠ ᠴᠢᠨᠠᠭᠰᠢ ᠭᠠᠵᠠᠷ ᠦᠬᠡᠢ ᠬᠡᠵᠣ ᠰᠡᠳᠬᠢᠭᠰᠡᠭᠡᠷ ᠂ ᠲᠦᠮᠠᠨ ᠬᠡᠷᠩ ᠡᠴᠠ ᠬᠣᠴᠣᠷᠴᠣ ᠲᠠᠯᠠᠬᠡᠢ ᠶ᠋ᠢᠨ ᠪᠣᠯᠪᠠᠰᠣᠷᠠᠯ ᠡᠴᠠ ᠭᠡᠭᠡᠭᠳᠡᠨ᠎ᠡ᠃ ᠭᠠᠠᠠᠴᠠ ᠬᠦ᠌ ᠦᠷᠯᠣᠬᠡ ᠪᠣᠷᠠᠠᠠᠨ ᠳᠤ ᠵᠠᠯᠪᠠᠷ᠍ᠢᠵᠣ ᠂ ᠦᠳ᠋ᠠᠰᠢ ᠲᠩᠷᠢ ᠳᠤ ᠮᠥᠷᠭᠥᠭᠰᠡᠭᠡᠷ ᠨ᠍ᠢᠬᠡ ᠨᠠᠰᠣ ᠪᠠᠷᠠᠨ᠎ᠠ ᠃

   ᠬᠠᠭᠤᠴᠢᠨ ᠬᠥᠣ ᠬᠣᠯᠠ ᠮᠣᠷ᠍ᠢᠨ ᠲᠠᠬᠡᠷ᠎ᠠ ᠪᠠᠨ ᠬᠥᠠᠳ᠋ᠠᠯᠠᠨ ᠰᠠᠭᠣᠵᠣ ᠬᠠᠳ᠋ᠠᠷ᠍ᠢᠭᠣᠯᠣᠠᠠᠰᠠᠭᠠᠷ ᠬᠥᠷᠴᠣ ᠢᠷᠠᠪᠠ ᠃ ᠴᠠᠭᠠᠨ ᠲᠠᠪᠣᠣ ᠠᠯᠴ᠍ᠢᠭᠣᠷ ᠶ᠋ᠢᠠᠷ ᠲᠣᠯᠣᠭᠠᠢ ᠪᠠᠨ ᠣᠷ᠍ᠢᠶᠠᠵᠠᠢ ᠃ ᠰᠢᠷᠢᠯᠳᠦᠭᠰᠡᠨ ᠬᠠᠷ᠎ᠠ ᠬᠡᠵ᠍ᠢᠬᠡ ᠶ᠋ᠢᠨ ᠰᠡᠷᠪᠡᠢᠭᠰᠡᠨ ᠬᠡᠳ᠋ᠣᠨ ᠦᠰᠣ ᠨᠢ ᠰᠢᠨᠠ ᠣᠷᠣᠭᠣ ᠨᠢ ᠣᠠᠵ᠍ᠢᠨ᠎ᠠ ᠃ ᠣᠷᠠᠠᠠᠳ᠋ᠠᠵᠣ ᠨᠠᠪᠳ᠋ᠠᠷᠠᠠᠠᠰᠠᠨ ᠬᠠᠷ᠎ᠠ ᠬᠠᠠᠴᠣᠢ ᠵᠢ ᠰᠣᠭᠣᠯᠳ᠋ᠣᠷᠭᠠᠯᠠᠵᠣ ᠂  ᠭᠬᠢᠷᠲᠦᠵᠦ᠂ ᠰᠠᠭᠠᠷ᠍ᠢᠳ᠋ᠣᠠᠠᠰᠠᠨ ᠪᠣᠷᠣ ᠲᠣᠠᠠᠣᠢ ᠭᠠᠷᠭᠠᠵᠠᠢ ᠃ ᠲᠠᠪ ᠬᠢᠬᠡᠣᠨ ᠮᠣᠷ᠍ᠢᠨ ᠡᠴᠠ ᠪᠠᠨ ᠪᠠᠭᠣᠨ ᠂ ᠲᠠᠰ ᠬᠢᠳ᠋ᠠᠯ᠎ᠠ ᠶ᠋ᠢᠯᠣᠭᠣ ᠪᠠᠨ ᠰᠦ᠍ᠢᠭᠠᠣᠨ ᠲᠣᠭᠣᠰᠣᠨ ᠳᠤ ᠲᠠᠷᠣᠠᠠᠳ᠋ᠠᠠᠠᠰᠠᠨ ᠣᠷᠳ᠋ᠣ ᠬᠣᠷᠮᠣᠢ ᠪᠠᠷ ᠶ᠋ᠢᠠᠨ ᠨᠠᠷᠠᠨ ᠳᠤ ᠰ᠍ᠢᠷᠠᠠᠠᠳ᠋ᠠᠠᠠᠰᠠᠨ ᠨ᠍ᠢᠭᠣᠷ ᠦᠨ ᠶ᠋ᠢᠠᠨ ᠬᠥᠯᠣᠰᠣ ᠵᠢ ᠠᠷᠴ᠍ᠢᠵᠣ᠂ ᠨᠢᠰᠤ ᠎ᠪᠠᠨ ᠬᠥᠷ ᠭᠡᠲᠡᠯ᠎ᠡ ᠨᠢᠭᠢᠭᠡᠳ ᠬᠡᠷ ᠳᠤ ᠣᠷᠣᠪᠠ ᠃

 《ᠪᠠᠯᠳ᠋ᠠᠨ  ᠦ ᠬᠢ ᠢᠰᠠᠬᠡᠢ ᠪᠠᠨ ᠬᠢᠵᠣ ᠪᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠨ᠎ᠠ ᠃ ᠴᠠᠩᠳ᠋ᠠ ᠶ᠋ᠢᠨ ᠬᠢ ᠬᠣᠨᠢ ᠪᠠᠨ ᠬᠣᠵ᠍ᠢᠷᠯᠠᠵᠣ ᠪᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠨ᠎ᠠ ᠃ ᠲᠠᠮᠪᠠ ᠂ ᠮᠣᠷᠢ ᠡᠷ᠍ᠢᠬᠥ ᠪᠠᠷ ᠶᠠᠪᠣᠠᠠᠰᠠᠨ ᠂ ᠭᠣᠮᠪᠣ ᠬᠠᠩᠭᠠᠢ ᠣᠷᠣᠭᠠᠣᠨ ᠢᠷᠩᠰᠠᠨ 》 ᠬᠡᠬᠥ ᠵᠠᠷᠬᠡ ᠶᠠᠷᠣ ᠶ᠋ᠢᠨ ᠬᠡᠳ᠋ᠣᠨ ᠦᠬᠡ ᠵᠢ ᠠᠬ᠎ᠠ ᠵᠠᠬ᠎ᠠ ᠬᠥᠮᠣᠰ ᠲᠠᠬᠡᠨ ᠰᠣᠨᠢᠨ ᠪᠣᠯᠭᠠᠨ ᠶᠠᠷ᠍ᠢᠵᠣ ᠂ ᠭᠠᠪᠵᠣ ᠭᠣᠸᠠᠢ ᠬᠡᠵᠣ ᠲᠣᠣᠭᠣᠷ ᠬᠠᠷᠠᠨ ᠂ ᠵᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠰᠠᠩ ᠭᠣᠸᠠᠢ ᠬᠡᠵᠣ ᠲᠣᠷᠣᠢ ᠲᠣᠣᠭᠠᠷᠣᠠᠠᠰᠠᠭᠠᠷ ᠵᠣᠣᠠᠠᠠᠨ  ᠦ  ᠬᠠᠵᠠᠭᠤ ᠳᠤ ᠰᠠᠭᠣᠨ᠎ᠠ ᠃ ᠠᠪᠠᠭᠠᠢ ᠬᠡᠣᠬᠡᠣᠨ ᠡᠴᠠ ᠠᠶᠠᠭ᠎ᠠ ᠲᠠᠷᠠᠬ᠍᠂ ᠬᠡᠰᠩ ᠬᠣᠰᠣᠮ ᠣᠯᠵᠣ ᠢᠳ᠋ᠠᠬᠡᠣᠨ ᠂ ᠲᠠᠠᠳ᠋ᠠ ᠡᠴᠠ ᠭᠠᠷᠴᠣ ᠂ ᠪᠠᠶᠠᠨ ᠪᠠᠯᠵ᠍ᠢᠷ ᠦᠨ ᠳᠤ ᠤᠨᠠᠭ᠎ᠠ ᠲᠠᠳ᠋ᠠᠵᠣ ᠥᠭᠴᠦ ᠂ ᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠷᠠᠬ᠍ ᠣᠯᠵᠣ ᠣᠣᠭᠣᠭᠠᠣᠨ ᠨ᠍ᠢᠬᠡ ᠦᠳ᠋ᠠ ᠵᠢ ᠦᠩᠬᠡᠷᠠᠬᠥᠯᠣᠨ᠎ᠠ ᠃ ᠲᠠᠠᠳ᠋ᠣᠪ ᠲᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠵᠢ ᠶ᠋ᠢᠨ ᠳᠤ ᠬᠣᠨᠢ ᠭᠠᠷᠭᠠᠵᠤ ᠥᠭᠴᠦ ᠂ ᠬᠡᠳ᠋ᠠᠰᠣ ᠣᠯᠵᠣ ᠢᠳ᠋ᠠᠨ ᠨ᠍ᠢᠬᠡ ᠦᠳ᠋ᠠᠰᠢ ᠵᠢ ᠲᠠᠭᠣᠰᠠᠠᠠᠨ᠎ᠠ ᠃

   ᠬᠡᠳ᠋ᠣᠢ ᠪᠠᠷ ᠣᠠᠠᠠᠭᠠᠨ ᠰᠠᠷᠬᠥᠯᠠᠩ ᠪᠣᠯᠪᠠᠴᠣ ᠵᠠᠬᠥᠨ ᠬᠣᠰ᠍ᠢᠭᠣᠨ  ᠦ ᠵᠠᠬ᠎ᠠ ᠳᠤ ᠬᠥᠷᠥᠭᠰᠡᠨ ᠦᠬᠡᠢ ᠂ ᠪᠠᠷᠠᠭᠣᠨ ᠮᠦᠷᠠᠨ  ᠦ ᠲᠠᠷᠳ᠋ᠠᠬᠡ ᠭᠠᠷᠣᠠᠠᠰᠠᠨ ᠦᠬᠡᠢ ᠂ ᠵᠦᠪᠬᠡᠨ ᠭᠣᠷᠪᠠ ᠲᠦᠷᠪᠠᠨ ᠦᠷᠳ᠋ᠠᠬᠡ ᠂ ᠡᠷᠬᠢᠨ ᠲᠣᠭᠣᠷ᠍ᠢᠨ ᠭᠠᠵᠠᠷ ᠦᠨ ᠲᠣᠳ᠋ᠣᠷ᠎ᠠ ᠣᠷᠣᠰ᠍ᠢᠨ ᠰᠠᠭᠣᠠᠠᠰᠠᠨ ᠲᠣᠯᠠ ᠶᠠᠭᠣ ᠦᠵᠠᠵᠣ ᠮᠠᠳ᠋ᠠᠵᠣ ᠂ ᠶᠠᠭᠣ ᠣᠯᠵᠣ ᠰᠣᠨᠣᠰᠬᠤ ᠠᠵᠠᠢ ᠃ ᠨᠠᠰᠣ ᠬᠡᠳ᠋ᠣᠢ ᠪᠠᠷ ᠵᠠᠯᠠᠭᠣ ᠪᠣᠯᠪᠠᠴᠣ ᠦᠭᠡᠭᠦᠦ  ᠶᠠᠳᠠᠭᠤ᠂ ᠥᠨᠥᠴᠢᠨ ᠪᠠᠯᠴ᠍ᠢᠷ ᠲᠣᠯᠠ ᠨᠣᠳ᠋ᠣᠬ᠍ ᠰᠣᠮᠣ ᠶ᠋ᠢᠨ ᠬᠡᠳ᠋ᠣᠨ ᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠯ ᠳᠤ ᠡᠬᠡᠯᠵ᠍ᠢᠯᠠᠨ ᠵᠠᠷᠣᠠᠠᠳ᠋ᠠᠠᠠᠰᠠᠭᠠᠷ ᠣᠯᠢᠭ ᠲᠠᠢ ᠠᠵᠣ ᠠᠮ᠍ᠢᠳ᠋ᠣᠷᠠᠯ ᠦᠨ ᠵᠠᠮ  ᠢ ᠨ᠍ᠢᠬᠡᠠᠳ᠋ᠠ ᠠᠯᠳ᠋ᠠᠵᠠᠢ ᠃

   ᠡᠪᠣᠯ ᠦᠨ ᠬᠥ᠍ᠢᠳ᠋ᠠᠨ  ᠢ ᠠᠳ᠋ᠣᠭᠣ ᠮᠠᠨᠠᠵᠤ ᠥᠩᠭᠡᠷᠡᠭᠦᠯᠦᠨ᠂ ᠵᠣᠨ  ᠦ ᠬᠠᠯᠠᠭᠣᠨ  ᠢ ᠬᠣᠨᠢ ᠬᠠᠷ᠍ᠢᠭᠣᠯᠵᠣ ᠬᠡᠳ᠋ᠣᠯᠬᠥ ᠪᠣ᠍ᠢᠬᠡᠣᠨ ᠨᠠᠮᠣᠷ ᠢᠴᠠᠵᠣ ᠂ ᠬᠠᠪᠣᠷ ᠭᠠᠷᠣᠠᠠᠴᠢ ᠲᠠᠷᠪᠠᠭᠠᠨ ᠡᠴᠠ ᠵᠣᠪᠠᠯᠠᠩ ᠲᠠᠢ ᠪᠠᠷ ᠣᠨ ᠶ᠋ᠢᠯ ᠨᠥᠭᠴᠢᠭᠡᠨ᠎ᠡ᠃

   ᠥᠲᠡᠭᠦᠰ᠂ ᠬᠠᠭᠤᠴᠢᠳ ᠡᠨᠡ ᠬᠣᠶᠠᠷ ᠤᠨ ᠦᠭᠡᠨ ᠡᠴᠡ ᠪᠤᠰᠤ ᠦᠨᠡᠨ ᠶᠠᠭᠣᠮ᠎ᠠ ᠦᠭᠡᠢ᠂ ᠡᠪᠦᠯᠵᠢᠶ᠎ᠡ ᠵᠤᠰᠠᠯᠠᠩ ᠬᠠᠪᠣᠷᠵᠢᠶ᠎ᠠ ᠨᠠᠮᠤᠷᠵᠢᠶ᠎ᠠ ᠡᠨᠡ ᠳᠥᠷᠪᠡ ᠡᠴᠡ ᠥᠭᠡᠷ᠎ᠡ ᠶᠠᠪᠣᠠᠠᠣ ᠭᠠᠵᠠᠷ ᠦᠬᠡᠢ ᠬᠡᠵᠣ ᠰᠠᠨᠠᠵᠤ᠂ ᠬᠥᠮᠥᠷᠢᠭᠰᠡᠨ ᠲᠣᠭᠣᠭᠠᠨ  ᠦ ᠲᠣᠳ᠋ᠣᠷᠠᠬᠢ ᠲᠠᠢ ᠠᠳ᠋ᠠᠯᠢ ᠬᠥᠳ᠋ᠠᠬᠡ ᠶ᠋ᠢᠨ ᠪᠦᠳᠦᠭᠦᠯᠢᠭ ᠪᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠳ᠋ᠠᠯ ᠳᠤ ᠬᠥᠮᠣᠵ᠍ᠢᠨ᠎ᠠ ᠃ ᠶᠠᠭᠣᠳ᠋ᠠᠢ ᠭᠣᠮᠣᠳ᠋ᠠᠯ ᠲᠠᠢ ᠵᠡᠷᠯᠢᠭ ᠠᠮ᠍ᠢᠳ᠋ᠣᠷᠠᠯ ᠂  ᠶᠠᠭᠣᠳ᠋ᠠᠢ ᠬᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠷᠠᠯᠠᠯ ᠲᠠᠢ ᠵᠠᠯᠠᠭᠣ ᠨᠠᠰᠣ᠂ ᠶᠠᠭᠣᠨ ᠳᠤ ᠰ᠍ᠢᠨ᠎ᠠ ᠶ᠍ᠢᠷᠳ᠋᠍ᠢᠠᠴᠣ ᠵᠢ ᠦᠵᠠᠬᠥ ᠵᠢ ᠦᠯᠣ ᠬᠥᠰᠠᠨ᠎ᠠ ᠃

   ᠬᠥᠮᠣᠵ᠍ᠢᠯ ᠦᠨ ᠢ᠍ᠢᠮᠣ ᠭᠣᠨᠢᠷᠠᠠᠠᠯ ᠲᠠᠢ ᠪᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠳ᠋ᠠᠯ  ᠢ ᠬᠠᠭᠤᠴᠢᠨ ᠬᠥᠣ ᠦᠪᠠᠷ ᠶ᠋ᠢᠠᠨ ᠪᠠᠰᠠ ᠶᠠᠭᠠᠬᠢᠨ ᠮᠡᠳᠡᠨ᠎ᠡ ᠃ ᠬᠠᠭᠤᠴᠢᠨ ᠹᠧᠣᠳ᠋ᠠᠯ ᠪᠠ ᠯᠠᠮᠠ ᠨᠠᠷ ᠦᠨ ᠭᠠᠢ ᠵᠢ ᠮᠦᠨ ᠬᠡᠷᠬᠢᠨ ᠲᠠᠨᠢᠠᠠᠣ ᠪᠢᠯᠠ ᠳ᠋ᠠ ! ᠲᠠᠮᠠᠢ ᠯᠠ ᠲᠠᠳ᠋ᠣᠠᠠᠰᠠᠨ ᠪᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠳ᠋ᠠᠯ ᠳᠤ ᠠᠪᠳ᠋ᠠᠠᠠᠳ᠋ᠠᠵᠣ ᠂ ᠵᠣᠪᠠᠯᠠᠩ ᠨᠢ ᠶ᠋ᠢᠷᠭᠠᠯ ᠂ ᠵᠡᠷᠯᠢᠭ ᠨᠢ ᠴᠠᠩᠬᠡᠯ ᠪᠣᠯᠣᠭᠠᠣᠨ ᠨ᠍ᠢᠬᠡ ᠣᠯᠣᠰ ᠶᠠᠬᠡᠩᠬᠢ ᠳ᠋ᠠᠬᠡᠨ ᠬᠠᠭᠤᠴᠢᠨ ᠬᠥᠣ ᠶ᠋ᠢᠨ ᠠᠳ᠋ᠠᠯᠢ ᠂ ᠨ᠍ᠢᠳ᠋ᠣ ᠪᠠᠨ ᠠᠨᠢᠵᠣ ᠂ ᠴ᠍ᠢᠬᠢ ᠪᠠᠨ ᠪᠥᠭᠯᠡᠨ᠂ ᠶ᠍ᠢᠷᠳ᠋᠍ᠢᠠᠴᠣ ᠭᠡᠭᠴᠢ ᠴᠣᠠᠠᠣᠮ ᠶᠠᠭᠣ ᠪᠣᠯᠠᠠᠣ ᠵᠢ ᠦᠵᠠᠯ ᠦᠬᠡᠢ ᠂ ᠮᠠᠳ᠋ᠠᠯ ᠦᠬᠡᠢ ᠬᠥᠠᠳ᠋ᠠᠢ ᠲᠠᠯ᠎ᠠ ᠳᠤ ᠬᠣᠭᠣᠰᠣᠭᠠᠷ ᠬᠣᠴᠣᠷᠣᠠᠠᠳ᠋ᠠᠠᠠᠣ ᠳᠤ ᠲᠣᠯᠵᠠᠢ ᠃

   ᠬᠠᠢᠷᠠᠨ᠂ ᠬᠠᠢᠷᠠᠨ᠂ ᠬᠥᠭᠡᠷᠦᠬᠦᠢ᠂ ᠬᠥᠭᠡᠷᠦᠬᠦᠢ᠃

   ᠬᠡᠳ᠋ᠠᠯ᠎ᠠ ᠬᠠᠭᠤᠴᠢᠨ ᠬᠥᠣ ᠶ᠋ᠢᠨ ᠨ᠍ᠢᠬᠡ ᠨᠦᠬᠥᠷ ᠨᠢ ᠬᠣᠪᠢᠰᠠᠠᠠᠯ ᠦᠨ ᠫᠣᠣ ᠵᠢ ᠲᠠᠯᠪᠢᠠᠠᠰᠠᠨ ᠡᠳ᠋ᠣᠷ ᠡᠴᠠ ᠡᠬᠢᠯᠠᠨ ᠂ ᠬᠥᠮᠥᠷᠢᠭᠰᠡᠨ ᠲᠣᠭᠣᠭᠠᠨ  ᠦ ᠲᠣᠳ᠋ᠣᠷ᠎ᠠ ᠬᠡᠷᠠᠯ ᠲᠣᠰᠴᠣ ᠂ ᠨ᠍ᠢᠬᠡ ᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠮᠠᠬ᠍ ᠤᠯᠤᠰ ᠰᠡᠷᠭᠦᠪᠡ᠃ ᠲᠩᠷᠢ ᠶ᠋ᠢᠨ ᠬᠠᠶᠠᠭᠠᠨ ᠡᠴᠠ ᠴᠢᠨᠠᠭᠰᠢ ᠭᠠᠵᠠᠷ ᠪᠠ᠍ᠢ᠍ᠢᠳ᠋ᠠᠬ᠍  ᠢ ᠮᠠᠳ᠋ᠠᠵᠣ ᠂ ᠲᠠᠪᠣᠨ ᠲᠠᠯᠠᠢ ᠂ ᠲᠠᠪᠣᠨ ᠲ᠍ᠢᠪ  ᠢ ᠲᠠᠨᠢᠨ ᠂ ᠰ᠍ᠢᠨ᠎ᠠ ᠶ᠍ᠢᠷᠳ᠋᠍ᠢᠠᠴᠣ ᠲᠠᠬᠡᠷ᠎ᠠ ᠬᠠᠮᠳ᠋ᠣ ᠶᠠᠪᠣᠠᠠᠣ ᠵᠠᠮ  ᠢ ᠨᠠᠬᠡᠬᠡᠪᠠ ᠃ ᠬᠥᠬᠡ ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠣᠯᠠᠭᠠᠨ ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠪᠣᠯᠪᠠ ᠃ ᠬᠠᠭᠤᠴᠢᠨ ᠬᠥᠣ ᠰ᠍ᠢᠨ᠎ᠠ ᠬᠥᠣ ᠪᠣᠯᠪᠠ ᠃ ᠶᠠᠭᠤᠲᠠᠢ ᠵᠠᠪᠰᠢᠶᠠᠨ᠂ ᠶᠠᠭᠤᠲᠠᠢ ᠪᠠᠶᠠᠷ᠃ 

1930 ᠣᠨ

Хөдөөгийн байдал шалдар булдар, цагийн улирал ороо босоо, элстэй шанд, буттай цайдмыг
дагаж, хааяа нэг хар гэрээс утаа суунаглана. Дөрвөн зүг цэв цэлийн уйтгартай, цагаан униар тунана. Зуны лүгхийм халуун эсгий гэрийгшарж, малчин хүний сэтгэлийг бухимдуулна. Айлын хаяагаар үхрийн баас үргэлжилжээ. Yүгээр түүгээр хэдэн тугал оодогнон давхина. Хөлд орохоос аваад, үс цайхыг хүртэл нэг голыг өгсөн уруудан нүүж, нэг худгийг эргэн тойрон нутагласаар, энэхүү ертөнцийг эцэслэнэ. Гавж Жамбал хоймор сууж, бурхан ном гэж буруу зөв чалчих ба зайсан Намжил гаднаас ирж хууль ёс гэж худал үнэн ярихыг сонссоор өдөр сарыг улируулна.
Тэртээ уулыг өнгөрвөл айлгүй гэж бодож, тэнгэрийн хаяанаас цааш газаргүй гэж сэтгэсээр,
түмэн хэргээс хоцорж, дэлхийн боловсролоос гээгдэнэ. Гагцхүү өглөө бурханд залбирч, үдэж тэнгэрт мөргөсөөр нэг нас барна. Хуучин хүү хул морин дээрээ хөндлөн сууж хатируулсаар хүрч ирэв. Цагаан даавуу алчуураар толгойгоо ороожээ. Ширэлдсэн хар гэзгийн сэрвийсэн хэдэн үс шанаа руу нь унжина. Урагдаж
навтарсан хар ханцуйг сугалдаргалж, хиртэж сайртсан бор тохой гаргажээ. Тав хийтэл мориноосоо буун, тас хийтэл жолоогоо сойгоод тоосонд дарагдсан урд хормойгоороо наранд шарагдсан нүүрнийхээ хөлсийг арчиж, нусаа хүр хийтэл нийгээд гэрт оров.
“Балдангийнх эсгийгээ хийж байна. Цэндийнх хонио хужирлаж байгаа.
Дамба морь эрэхээр явсан. Гомбо Хангай ороод ирсэн” гэх зэрэг хэв ерийн хэдэн үгийг ах зах
хүмүүстээ сонин болгон ярьж, гавж гуай гэж доогуур харан, зайсан гуай гэж дорой дуугарсаар
зуухны хажууд сууна. Авгай хүүхдээс аяга тараг, хэсэг хусам олж идээд, тэндээс гарч, баян Балжирын унага татаж өгч айраг олж уугаад, нэг үдийг өнгөрүүлнэ. Дэндэв тайжийнд хонь гаргаж өгч, гэдэс олж идэн нэг үдшийг дуусгана. Хэдийгээр ухаан сэргэлэн боловч, зүүн хушууны захад хүрсэнгүй, баруун мөрний тэртээ
гарсангүй, зөвхөн гурав дөрвөн өртөө эргэн тойрон газрын дотор оршин суусан тул юуг үзэж
мэдэж, юуг сонсох ажээ. Нас хэдийгээр залуу боловч үгээгүй ядуу, өнчин балчир тул нутаг сумын хэдэн айлд ээлжлэн зарагдсаар, олигтой аж амьдралын замыг нэгэнт алджээ.
Өвлийн хүйтнийг адуу манаж өнгөрүүлэн, зуны халууныг хонь хариулж гэтэлгэх бөгөөд намар
ичиж, хавар гарагч тарваганаас зовлонтойгоор он жил нөхцүүлнэ. Өтгөс, хуучид энэ хоёрын үгнээс бус үнэн юмгүй, өвөлжөө, зуслан, хаваржаа, намаржаа энэ дөрвөөс өөр явах газаргүй гэж санаж, хөмөрсөн тогооны доторхтой адил хөдөөгийн бүдүүлэг байдалд хүмүүжнэ. Юутай гомдолтой зэрлэг амьдрал, юутай хайрлалтай залуу нас, юунд шинэ ертөнцийг үзэхийг үл хүснэ.
Хүмүүжил нь ийм гунихралтай байдлыг хуучин хүү өөрөө бас яахан мэднэ. Хуучин феодал ба лам нарын гайг мөн хэрхэн танина. Дэмий л дадсан байдалд автагдаж, зовлон нь жаргал, зэрлэг нь цэнгэл болоод, нэг аймаг улсын ихэнх хуучин хүүгийн адил нүдээ аньж, чихээ бөглөн, ертөнц гэгч чухам юу болохыг үзэлгүй, мэдэлгүй хөндий талд хоосоор хоцроход тулжээ.
Хайран, хайран, хөөрхий, хөөрхий,
Гэтэл хуучин хүүгийн нэг нөхөр нь хувьсгалын бууг тавьсан өдрөөс эхлэн, хөмөрсөн тогооны
дотор гэрэл тусч, нэг аймаг улс сэргэв. Тэнгэрийн хаяанаас цааш газар байдгийг мэдэж, таван далай таван тивийг танин шинэ ертөнц дээр хамт явах замыг нээв.
Хөх монгол улаан монгол болов
Хуучин хүү шинж хүү болов
Юутай завшаан, юутай баяр.

Д.Нацагдорж 1930 он.